در روایات دینی برای شهید مقام بسیار والایی بیان‌شده است زیرا او از مهم‌ترین سرمایه خود یعنی نفس و جان خویش ایثار می‌کند؛ ازاین‌رو خدای متعال نیز بالاترین جایگاه را به او عنایت فرموده است. جمع‌آوری همه روایاتی که در تعریف و بیان مصادیق شهید، احکام شهید، جایگاه و مقام شهادت و آثار و برکات دنیوی و اخروی شهید و شهادت آمده است می‌تواند مجموعه‌ای سترگ و کتابی بزرگ را پدید آورد اما اکنون در اینجا به مناسبت سؤالی که مطرح گردیده، فقط تعدادی از روایاتی که به ارزش و مقام شهید اشاره نموده‌اند، اشاره می‌شود.
الف. دارا بودن بالاترین مقام بین بندگان
شهدا بالاترین مقام و جایگاه را بین بندگان خداوند دارا می‌باشند. در روایات فراوانی، شهادت به‌عنوان معیار ارزش و عظمت برخی کارها معرفی‌شده است. عظمت مقام شهادت سبب شده که اولیاء بزرگ الهی آرزوی شهادت کنند.
رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله فرمودند:
«وَالَّذى نَفسْى بِیَدِهِ -لَوْلا اَنَّ رِجالاً مِنَ الْموُمِنینَ لاتَطیبُ اَنْفُسُهُمْ- لَـوَدَدْتُ اَنّى اُقْتَـلْ فى سَبْیلِ اللّهِ، ثُمَّ اُحْـیا ثُمَّ اُقْتَلْ ثُمَّ اُحْیا ثُمَّ اُقْتَلْ، ثُمَّ اُحْیا ثُمَّ اُقْتَلْ؛ قسم به آنکه جانم به دست اوست -اگر نبود اینکه جمعى از مؤمنین خوش ندارند- دوست داشتم که در راه خدا نه یک‌بار و دو بار که چندین بار زنده گشته و بار دیگر کشته گردم». (1)
بهشت جایگاهی است که مؤمنان در آرزوی ورود به آن را دارند، پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمودند:
«هیچ‌یک از بهشتیان پس از ورود به بهشت آرزوی خروج از آن را دیگر نخواهند داشت مگر شهید که با مشاهده آن‌همه مقامات و کراماتی که خداوند بر او ارزانی داشته آرزو می‌کند به دنیا برگردد و ده مرتبه زنده و کشته شود». (2)
شهادت مقامی است که برتر از آن نیکی یافت نمی‌شود همچنان که نبی اعظم صلی‌الله علیه و آله فرمودند:
«فَوْقَ کُلِ بِرٍّ بِرٌّ حَتَّى یُقْتَلَ الرَّجُلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَإِذَا قُتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَیْسَ فَوْقَهُ بِر؛ بالاتر از هر نیکی، نیکی دیگری وجود دارد تا اینکه شخص در راه خدا کشته شود، پس هنگامی‌که در راه خداوند بلندمرتبه به شهادت رسید، هیچ عمل نیکی برتر از آن نیست». (3)
ب. بالاترین و بهترین مرگ
آرزوی همه افراد این است که مرگ خوبی داشته باشند و عاقبت‌به‌خیر گردند. به تعبیر امیرالمؤمنین علیه‌السلام «از مرگ راه فرار و گریزی نیست، کسی که کشته نشود (بالاخره) خواهد مُرد، (آری) بهترین مرگ‌ومیرها کشته شدن در راه خداست». (4)
بر اساس روایات معصومان علیهم السلام، شهید بهترین مرگ را دارد، امام صادق علیه‌السلام فرموده است:
«أَشْرَفَ الْمَوْتِ قَتْلُ الشَّهَادَه؛ برترین مرگ، شهادت است». (5)
ج. اولین وارد شونده به بهشت
بر اساس روایات دینی، شهید اولین کسی است که به بهشت وارد می‌شود در روایتی از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله آمده است:
«أَوَّلُ مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّهَ الشَّهِید؛ اولین کسی که به بهشت داخل می‌شود شهید است». (6)
علاوه بر آنکه شهدا اولین افرادی هستند که وارد بهشت می‌شوند، مقام آن‌ها نیز قابل‌مقایسه با دیگران نخواهد بود همچنان که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمودند:
«خداوند مجاهد فی سبیل الله را صد درجه در بهشت بالاتر از دیگران رفعت می‌دهد که فاصله میان هر دو درجه از زمین تا آسمان است». (7)
د. پاک شدن از گناهان
کسی که می‌خواهد مقام شفاعت یابد باید خودش از گناه و معصیت پاک باشد بنابراین شهید اگر گناهی هم بر عهده او باشد با ریختن اولین قطره خون او گناهانش پاک می‌گردد. قرآن کریم در آیه 195 سوره آل‌عمران می‌فرماید:
«آنان که از وطن خود هجرت کردند و از دیار خود بیرون رانده شدند و در راه خدا رنج کشیدند، جهاد کردند و کشته شدند، همانا بدی‌های آنان را می‌پوشانیم و آنان را به بهشت‌هایی که از زیر درختان آن نهرهای آب، جاری و روان است، داخل می‌کنیم و این پاداشی است از جانب خدا و پاداشی که از جانب خدا باشد نیکوست».
در این آیه اشاره شد که خداوند همه بدی‌های کشته‌شدگان در راه خدا را نادیده می‌گیرد و به علاوه از جانب خود به آنان نیکوترین پاداش را عطا می‌کند. در همین رابطه از امام صادق علیه‌السلام نقل‌شده است که:
«مَنْ قُتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ لَمْ یُعَرِّفْهُ اللَّهُ شَیْئاً مِنْ سَیِّئَاتِهِ؛ کسی که در راه خدا کشته شود خداوند هیچ‌یک از گناهان و بدی‌هایش را به او نشان نمی‌دهد». (8)
از این حدیث مشخص می‌شود که شهید دارای چه مقامی است که خداوند حتی گناهان او را به خود آن شخص هم نشان نمی‌دهد تا خجالت نکشد و از رفتارهای ناشایستی که داشته، شرمنده نگردد.
ه. دارنده مقام شفاعت
شفاعت، از مسلّمات دین مبین اسلام به شمار مىرود و در این زمینه علاوه بر آیات متعدد قرآن، روایات فراوانى از طریق شیعه و سنّى از رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله و ائمه علیهم‌السلام نقل گردیده است. این مقام فقط بر افراد خاصی داده می‌شود؛ شهید ازجمله افرادی است که به مقام شهادت نائل می‌شود. در روایتی از رسول خدا صلی‌الله علیه و آله آمده است:
«ثَلَاثَهٌ یَشْفَعُونَ إِلَى اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فَیُشَفِّعُهُمُ: الْأَنْبِیَاءَ، ثُمَّ الْعُلَمَاءَ، ثُمَّ الشُّهَدَاءَ؛ سه گروه هستند که در روز قیامت مقام شفاعت دارند و دیگران را شفاعت می‌کنند: انبیاء و پیامبران الهی، عالمان دینی و شهدا».(9)
نتیجه
از منظر آموزه‌های دینی، شهید دارای بالاترین درجه و جایگاه بشری است از همین رو هرکسی توفیق دستیابی به این مقام را نمی‌یابد. شهادت، بهترین نوع مرگ است و شهید با ریختن خونش از تمام گناهان پاک می‌گردد، لذا اولین وارد شونده به بهشت اوست و نه‌تنها خودش وارد بهشت می‌شود؛ بلکه می‌تواند دیگران را نیز شفاعت نماید. البته مواردی که بیان شد فقط قسمت اندکی از مجموعه آیات و روایات در فضیلت شهید و جایگاه و مقام شهادت بود.
کلیدواژه: شهید، شهادت، مقام شهید، ارزش شهید
پی‌نوشت:
- بخاری، محمد بن اسماعیل ابوعبدالله، صحیح البخاری، تحقیق: مصطفی دیب البغا، بیروت: دار ابن کثیر، چاپ سوم، 1407 ق، ج 4، ص 21.
- نورى، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، محقق / مصحح: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، چاپ اول، 1408 ق، ج11، ص 13.
- ابن‌بابویه، محمد بن على، الخصال، محقق/مصحح: غفارى، علی‌اکبر، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، 1362 ش، ج 1، ص 9.
- ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله، شرح نهج‌البلاغه، محقق / مصحح: ابراهیم، محمد ابوالفضل، قم: مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404 ق، ج1، ص 306.
- ابن‌بابویه، محمد بن على، من لا یحضره الفقیه، محقق/مصحح: غفارى، علی‌اکبر، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1413 ق، ج 2، ص 404.
- ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسى، مجموعه ورّام، قم، مکتبه فقیه، چاپ اول، 1410 ق، ج 2، ص 121.
- نورى، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، همان، ج ١١، ص ١٨.
- کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق/مصحح: غفارى علی‌اکبر و آخوندى، محمد، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، 1407 ق، ج 5، ص 54.
- حمیرى، عبدالله بن جعفر، قرب الاسناد، محقق/مصحح: مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام چاپ اول، 1413 ق، ص 64.
توجه :
اساسا تمامی مطالبی که در این سایت مشاهده می شود جلوه ای و مظهری از مرگ اندیشی و یاد مرگ و مرگ آگاهی است و پرداختن به این مطالب و مباحث از باب ارتباطش با مرگ و تئوری مرگ اندیشی و مرگ آگاهی است اگرچه ظاهرا برخی مطالب سایت مستقیما به مباحث مرگ اندیشی نمی پردازد اما و هزار اما که تمامی این مباحث شانی از شئون مرگ اندیشی و مرگ آگاهی و یاد مرگ می توانند باشند .مرگ اندیشی به معنای فرایند تعمق و اندیشه درباره مرگ است. وقتی به این موضوع می‌اندیشیم، به یاد می‌آوریم که زندگی محدود و گذراست؛ بنابراین، وقتی درباره پایان حتمی زندگی تفکر می‌کنیم، فرصتی برای بازنگری ارزش‌ها، اهداف و نحوه استفاده از زمان به دست می‌آید. این تفکر می‌تواند انگیزه‌ای برای زندگی معنادارتر و اصیل‌تر فراهم کند.مرگ آگاهی حالتی مداوم از حضور مرگ در ذهن و قلب است؛ یعنی فرد در هر لحظه از این واقعیت آگاه است که مرگ جزء جدایی‌ناپذیر موجودیت اوست. این آگاهی باعث می‌شود تا انتخاب‌ها و رفتارها به گونه‌ای شکل بگیرند که زمان هر لحظه بیشتر ارزشمند شود. به نوعی، مرگ آگاهی مانند چراغی است که همیشه روشن است و به ما یادآور می‌شود که زندگی پر از فرصت‌های ناب و معنوی است؛ چرا که هرگز نمی‌دانیم چه زمانی آخرین لحظه‌مان فرا خواهد رسید.اگر از گورستان از قبر از مرگ از وصیت از انواع سوگواری و مراسم به خاک سپاری و حتی اتانازی و خود کشی و جنگ و جنایت و غیره می گوییم تماما در خدمت مرگ اندیشی و مرگ آگاهی است .گویی که مرگ اندیشی تفکر و اندیشیدن به مرگ است و درک این نکته که ما آدمیان موجودات میرایی هستیم و دمادم بر این گزاره های مرگ اندیشانه باید بیافزاییم و آن را به سمت وسوی مرگ آگاهی نزدیک کنیم !مرگ آگاهی بدین معناست که من می دانم که می میرم و به مرگ هرلحظه فکرمی کنم اما این آگاهی های گزاره ای و دیتاگونه و اطلاعات در خصوص مرگ در وجود من رسوخ کرده است در بودن من و درنحوه ی زیست من اثر گذاشته است و من آنگونه زندگی می کنم که به میرایی خود باور دارم و این باور به امری وجودی و اگزیستانس مبدل شده است و زندگی مرا تحت الشعاع قرارداده .تفاوت عمده ی میان مرگ اندیشی و مرگ آگاهی را می توان به دانستن و سپس تبدیل این دانستن به نحوه ی زیستن و وجود و بودن تعبیر نمود. مرگ اندیشی دانستن است و مرگ آگاهی شکلی از زیستن و بودن است . زیستنی و بودنی که در آن آدمی درتمامی کنش گری ذهنی وعملی خود میرا بودن را به نمایش می گذارد.در این سایت البته تفاوت بارزی میان مرگ اندیشی و مرگ آگاهی وجود ندارد و عمدتا منظور از مرگ اندیشی همان مرگ آگاهی است و ...!
مدیر سایت : سعید اعتماد مقدم
